Wydawnictwo: Wydawnictwo Związkowe CRZZ Warszawa
Rok wydania: 1963
Opis
Bardzo ciekawa książka zawierająca przydatne informacje.

Spis treści
- I. ZANIECZYSZCZENIA POWIETRZA WYSTĘPUJĄCE W PRZEMYŚLE
- 1. Fizjologia oddychania
- 2. Szkodliwe działanie zanieczyszczeń powietrza
- II. GAZY WYSTĘPUJĄCE W PRZEMYŚLE
- 1. Najwyższe dopuszczalne stężenia substancji toksycznych
- w powietrzu
- 2. Przykłady szkodliwego działan'a niektórych. gazów i par w przemyśle oraz sposoby zapobiegania
- III. PYŁY PRZEMYSŁOWE
- 1. Przykłady szkodliwego działania niektórych pyłów przemysłowych i sposoby zapobiegania
- IV. SPRZĘT INDYWIDUALNEJ OCHRONY DRÓG ODDECHOWYCH
- 1. Sprzęt filtrujący
- A. Sprzęt indywidualnej ochrony przed pyłami
- a. Materiały filtracyjne
- b. Klasyfikacja pyłów jako podstawa do charakterystyki masek przeciwpyłowych
- c. Półmaski przeciwpyłowe produkcji krajowej
- B. Przemysłowe maski przeciwgazowe
- a. Budowa przemysłowych masek przeciwgazowych oraz ich przeznaczenie
- b. Pochłaniacze gazów
- 2. Sprzęt izolujący
- A. Izolujące aparaty tlenowe
- B. Izolujące aparaty do oddychania czystym powietrzem doprowadzonym z zewnątrz
Strony
- Pochłaniacze gazów
- Maska przeciwgazowa typ GS do aparatów tlenowych
- Maska przeciwgazowa przemysłowa Ma-1
- Maska przeciwgazowa przemysłowa typ GSP-M
- Aparat tlenowy 1-godzinny typ M-61
- Aparat do zasysania świeżego powietrza typ AZ-2M "Atmos"
- Aparat do oddychania sprężonym powietrzem typ AS-3M "Arcus"
- Aparat do oddychania tłoczonym powietrzem typ AT-4M "Medius"
- Aparat inżektorowy do zasysania świeżego powietrza typ AJ-3M "Saturn"
- Pochłaniacz wielogazowy PW-1
OCR
Rys. 21. Maska górnicza typGS.php'>GS-1. 1- korpus maski, 2okienko, 3 - ramka, 4 - wycieraczka, 5 - łącznik. 6 taśmy nagłowiaRys. 23. UstnikRys. 22. Izolujący aparat tlenowyMaska ta ma konstrukcję analogiczną do maski GSP, natomiastróżni się od niej zasadniczo brakiem zaworów oddechowych.Łącznik w masce służy do połączenia maski z łącznikiem cenfralnym aparatu tlenowego, zaopatrzonym w gwint znormalizowany. Rysunek 22 przedstawia widok ogólny aparatu izolującego tlenowego - widać dwa węże fałdowane oddechowe,łączące się w łączniku.W praktyce przemysłowej oprócz powyżej opisanych masekstosuje się jeszcze półmaski pokazane już na rys. 9, zakrywające część twarzy (nos, usta, brodę) oraz ustniki (rys. 23).52Odg d zo skUstnik składa się z metalowej obudowy I, części gumowej 2,frzymanej w ustach, zacisku nosowego 3, zaworu wdechowego 4i wydechowego 5. W czasie pracy część gumową ustnika wkładasię do ust tak, aby gumowa listewka znajdowała się na zębachpod wargami, a wystające gumowe uchwyty 6 utrzymuje sięzębami. Zaciskiem ściska się nos. Należy podkreślić, że pracow=nicy bezzębni lub ze sztucznymi szczękami mie mogą stosowaćustników, lecz tylko maski. Ponadto ustnik nie pozwala na oddychanie normalne, (nos jest zaciśnięty), lecz wyłącznie przezcały czas pracy przez usta, co nie każdy potrafi. Nie możnatakże rozmawiać. Zaletą ustnika jest możliwość swobodnego poruszania głową, nieograniczona widoczność (jeżeli nie zachodzipotrzeba używania okularów ochronnych) i swobodne parowaniepotu z odkrytej powierzchni twarzy i głowy. Pochłaniacz łączysię z ustnikiem za pomocą fałdowanego węża 7, zakończonegoz obydwu końców nakrętkami gwintowanymi.Półmaski i ustniki stosuje się tam, gdzie występuje gaz mniejtoksyczny i nie działający drażniąco na oczy i skórę.b. Pochłaniacze gazówNajważniejszą częścią składową maski lub półmaski przeciwgazowej jest pochłaniacz „filtrujący” powietrze. Czynnikiem„filtrującym” pochłaniacza są substancje, wypełniające wnętrzepuszki pochłaniacza, które adsorbują gazy i pary toksyczne.Substancje pochłaniające posiadają bardzo rozwiniętą powierzchnię. Są to: węgiel aktywny, pumeks, krzemionka, bezwodne koloidowe żele itp., tzw. adsorbenty, Ciała te są zdolne do pochłaniania bardzo dużych ilości gazów i par, znacznie przewyższających objętość substancji pochłaniającej, Pochłanianie może zachodzić tylko na powierzchni i polega wówczas na utworzeniu napowierzchni cienkiej warstwy, powstałej z substancji pochłoniętej. - Mamy wówczas do czynienia z adsorpcją. Może też nastąpić, w całej masie wchłanianie substancji pochłaniającej zjawisko to nosi wówczas nazwę absorpcji. Gdy oba procesyzachodzą jednocześnie - mamy do czynienia z sorpcją. Własności adsorpcyjne zależą nie tylko od powierzchni adsorbenta,ale również i od rodzaju pochłanianego gazu. Prace nad adsorpcjąbyły po raz pierwszy przeprowadzane przez chemika rosyjskiegoT. J.”Lowica w 1785 roku. Najbardziej wyczerpujące badania adsorpcji węgla przeprowadził Polak N. D. Zieliński w 1915 roku zastosował on jednocześnie węgiel w pochłaniaczach przeciwgazowych. Mimo ogromnych prac doświadczalnych i teoretycznychistota zjawiska adsorpcji nie jest dostatecznie wyjaśniona.Podstawę współczesnej teorii adsorpcji stworzył Langmuir.Uważa on, że adsorpcję powodują siły wiązania chemicznego,53
działające na powierzchnię adsorbenta. Pola sił atomu adsorbentasą skompensowane polami sił otaczających atomów. Jeżeli atomjest na powierzchni, to jego pole jest tylko częściowo skompensowane, a pozostałe siły są zdolne do zaadsorbowania cząsteczeksubstancji adsorbowanej. Te atomy powierzchniowe są to centraadsorpcji. Kiedy centra te są wysycone, adsorpcja ustaje, co ilustruje rys. 24.a a a aTz | | |WZZWIPPZJZPZJPPZEJNP Rys. 2. Ilustracj jawisk i £«7 A A A y cja zjawiska powierzchxA/ XA/ XA/ XA/ X/ niowego przyłączania (adsorpcji) cząste3 / XA / XA/ XA/ XA/Ax czek gazuJak widać, teoria Langmuira zakłada nasycenie warstwą jednocząsteczkową. Przyjmuje ona ponadto, że zaadsorbowane cząstkigazu ulegają nieustannej wymianie z cząsteczkami fazy gazowej.Następuje tu jednak równowaga adsorpcyjna, tak że ilość cząsteczek zaadsorbowanych jest stała w danych warunkach ciśnienia i temperatury. Rzeczywista, biorąca udział w adsorpcji powierzchnia adsorbenta, odniesiona do jednego grama jego masy,nosi nazwę powierzchni właściwej. W drobnych adsorbentach, np. węglach aktywnych, osiąga ona setki metrówkwadratowych, głównie w postaci powierzchni porów. Jeżeli naprzykład sześcian o krawędzi 1 cm jest pokryty wewnątrz kanałami o średnicy 20 A (Angstrem = 10-* cm), odległymi odsiebie również o 20 A, to całkowita powierzchnia wewnętrznawynosi <2.20,10:.6,25.10!2=3,9,196 €m?, czyli około 400 m? [1]Oprócz zwyklej adsorpcji może zachodzić również kondensacjakapilarna par. Polega ona na skropleniu substancji toksycznejwewnątrz kanalików masy chłonnej i zwiększeniu tym samymilości substancji zaadsorbowanej.Oprócz klasycznej teorii Langmuira istnieje wiele hipotez. Naprzykład teoria potencjalna zakłada, że adsorpcja zachodzi dziękiistnieniu ciągłego powierzchniowego pola sił, zmniejszającego sięw miarę zwiększania się odległości od powierzchni sorbenta.Oprócz zjawiska adsorpcji i absorpcji, występujących w procesach pochłaniania substancji gazowych przez substancje stałe,spotykamy się ze zjawiskiem ch e m os orpcji. Polega onona reakcji chemicznej gazów lub par z substancją stałą - sorbentem i utworzeniu pojedynczych lub kompleksowych związkówchemicznych odkładających się w masie sorbenta.W zależności od gazów i par, które chcemy usunąć, rozróżniamy (według St. Korolca -[6]) następujące grupy mas chłonnych:54sio k S soś kz z óa zd z«lo1) czysto węglowe,2) węglowo-zasadowe.Inni autorzy dzielą masy pochłaniające na cztery grupy:1) zasadowe chemosorbenty, reagujące z gazami kwaśnymi,także z CO,; na przykład: masę chłonną pochłaniacza gazów i parkwaśnych stanowi aktywny węgiel antracytowy nasycony Na,CO,oraz K,CO,; masa pochłaniacza arsenowodoru i fosforowodoruwypełniona jest aktywnym węglem antracytowym, nasyconymflenkiem miedzi i tlenkiem srebra;, 2) kwaśne chemosorbenty, reagujące z zasadowymi gazamii parami, np. z amoniakiem; masę chłonną pochłaniacza amoniaku stanowi aktywny węgiel nasycony chlorkiem i siarczanemcynku;y;x) chemosorbenty dające przy reakcji z niektórymi gazami lubparami związki kompleksowe;4) masy filtrujące działające katalitycznie, np. masa wypełniająca pochłaniacz tlenku węgla, w której katalizatorem jesthopkalit.Rola katalizatorów w masie chłonnej polega na aktywnościutleniania gazu kosztem utleniania tlenem z powietrza. Rolę katalizatorów spełniają zwykle tlenki metali, będące „przenośnikami” tlenu - po zakończeniu reakcji skład ich pozostaje niezmieniony. Na tych - przedstawionych w dużym skrócie - zasadachteoretycznych opiera się produkcja pochłaniaczy przeciwgazowych. Istotnym elementem każdego pochłaniacza jest jego masachłonna, czynnik adsorpcyjny (względnie absorpcyjny), czyli sorbent, który posiada zdolność usuwania zanieczyszczeń z powietrza. Wybór surowca chłonnego do pochłaniaczy zależy przedewszystkim od własności chemicznych substancji pochłanianej.Węgiel aktywny ma zdolność zatrzymywania wielu gazów, alenie w równym stopniu. Okazało się, że drobnoziarnisty węgielaktywny, po odpowiedniej obróbce termicznej i fizyko-chemicznej, jest najlepszym sorbentem. Osiąga wówczas wybitnie zwiększoną powierzchnię chłonną oraz zdolność pochłaniania odpowiednich gazów i par kwaśnych (kwasu solnego, siarkowego itp.)lub też substancji zasadowych (par amoniaku), par organicznychtakich związków, jak: anilina, aceton, fosgen itp. Oprócz węgla. aktywnego używa się do wyrobu mas chłonnych materiału ceramicznego - diatomitu.Obróbka fizyko-chemiczna węgli aktywnych czy też diatomitupolega między innymi na nasyceniu ich odpowiednimi substan=cjami chemicznymi w celu związania i zaadsorbowania zanieczyszczeń toksycznych. Np. poszczególne pochłaniacze są wypełnione następującymi substancjami:pochłaniacz par i gazów kwaśnych - węglem aktywnym, nasyconym węglanem sodu (Na,CO,) i potasu (K,CO,);555
pochłaniacz cyjanowodoru (HCN) węglem aktywnym nasyconym CuO, Ag,0 i CaCO,;pochłaniacz dwutlenku siarki (SO,) - węglem aktywnym nasyconym Na,CO, i K,CO,;pochłaniacz siarkowodoru (H,S) - podobnie jak pochłaniacz SO,;pochłaniacz par rtęci - węglem aktywnym, nasyconym roztworem jodu (3)) w jodku potasu (KJ).Pochłaniacze produkcji krajowej wyrabiane są w dwóch wielkościach: duże - typ D (rys. 25 a) i małe - typ M (rys. 25 b);poza wielkością i kształtem różnią się między sobą także cza- 'Sem ochronnego działania przed określonym gazem trującym.a)Rys. 25. Pochłaniacze dwutlenku siarki: duży D i mały MPochłaniacz duży łączy się z maską (rys. 26, 27) lub półmaskąza pomocą fałd/owanego, elastycznego gazoszczelnego gumowegowęża, Pochłaniacze duże nosi się w specjalnych torbach, zaopatrzonych w pasy (nośny i obejmujący) do utrzymywania pochłaniacza na boku użytkownika.Górna część puszki dużego pochłaniacza zakończona jest szyjkąo znormalizowanym gwincie, służącym do łączenia z wężem oddechowym fałdowanym. Dno puszki posiada otwór wlotowy dlapowietrza otaczającego; otwór ten zamknięty jest korkiem gumowym, zabezpieczającym substancje chłonne przed działaniematmosferycznym podczas przerw w pracy w czasie magazynowania pochłaniacza. Z tych samych względów otwór szyjki pochłaniacza jest zabezpieczony nakrętką kapturkową. Wewnątrz puszkiznajduje się odpowiednia masa chłonna ściśle ułożona międzydwiema metalowymi siatkami (rys. 28). Siatka dolna jest dociskana sprężynami, aby zapobiec przesuwaniu się granulek węgla56@Rys. 26. Użytkownik w masce przemysłowej typu GSP z pochłaniaczem dużym DRys. 27. Użytkownik w masce przemysłowejtypu Ma-1 z pochłaniaczem dużym DRys. 28. Sch t dużego pochłani dwutlenku siarki. 7 - węgiel aktywny, 2 - sprężyna dociskowa, 3, 4 - siatki, 5 - filtr przeLd ciwpyłowy57
”igceaktywnego. W górnej części nad warstwą węgla umieszczony jestfiltr przeciwpyłowy, zabezpieczający użytkownika przed wdychaniem ewentualnie pylącego węgla aktywnego. Wymiary gabarytowe pochłaniacza dużego wynoszą 6,5 X 13 X 20 cm. Ciężar jegonie powinien przekraczać 1,0 kg. Opór pochłaniacza mierzony przyprzepływie 30 I/min wynosi nie więcej niż 25 mm sł. w.Zależnie od własności chłonnych składników wypełnienia puszkikażdy pochłaniacz ma ściśle określony zakres oraz czas działaniaochronnego. Masa chłonna pochłaniacza zawarta w określonejściśle pojemności może pochłonąć z powietrza określoną ilośćdanej substancji toksycznej, lecz nie każdą. Wobec tego każdypochłaniacz chroni przed gazem tylko w określonej ilości, w określonym stężeniu gazu. Zdolność pochłaniania danej ilości gazuz powietrza określa się stężeniem tego gazu w jednostce objętości powietrza (w mg/l) przy przepływie strumienia powietrzao danej szybkości (30 I/min) w ciągu danego okresu czasu, wyrażonego w minutach. Jest to dynamiczna aktywność pochłaniaczawzględem określonego gazu, która jest podstawą do określeniamocy ochronnej pochłaniacza, czyli jego czasu działaniaochronnego, Dynamiczna aktywność pochłaniacza określaczas, liczony od chwili rozpoczęcia przepływu przez pochłaniaczmieszaniny powietrza i danej substancji toksycznej do chwili„przebicia” pochłaniacza przez tę substancję, czyli ukazania siętej substancji za pochłaniaczem. Moment ten, tzw. przeskok gazu,świadczy o tym, że zdolność absorpcyjna masy wypełniającejpuszkę pochłaniacza została wyczerpana. Czas ochronnego działania pochłaniacza przyjmuje się zawsze krótszy od czasu określonego dynamiczną aktywnością.Przedstawiony na rys. 28 pochłaniacz dwutlenku siarki typD-15 posiada moc ochronną wynoszącą 60 min przy stężeniu gazu(SO») 0,5% objętościowo, co odpowiada stężeniu 15 mg/l.Należy podkreślić, że pochłaniacz ten - jak również wszystkieinne pozostałe - stanowi sprzęt filtrujący, co oznacza, że możebyć używany tylko tam, gdzie zawartość tlenu nie jest mniejszaniż 18% obj. W warunkach odmiennych, jak np. kotłach, zbiornikach itp. urządzeniach oraz w pomieszczeniach ciasnych, nieprzewiewnych, nie można stosować pochłaniacza. W takich warunkach należy korzystać z aparatów izolujących.Ze względu na ograniczoną efektywność pochłaniacza do każdego pochłaniacza dołączona jest instrukcja użytkowania, w której podaje się m. in. następujące dane:) przeznaczenie pochłaniacza (np. do indywidualnej ochronydróg oddechowych przed toksycznym gazem SO, przy produkcjikwasu siarkowego, w praźalniach hutniczych itp., tam gdzie możewystępować dwutlenek siarki w powietrzu w stężeniach większych niż maksymalnie dopuszczałne);582) czas ochronnego działania w minutach;3) stężenie gazu, przy którym można jeszcze stosować pochłaniacz, a którego nie wolno przekraczać - tzw. najwyższe stężeniegazu dla danego pochłaniacza;4) przeciwwskazanie użytkowania pochłaniacza (np. zakaz używania w pomieszczeniach zamkniętych, gdzie zawartość tlenumoże być mniejsza niż 18% obj.);5) okres gwarancyjny (2 lata), po którego upływie pochłaniacznie może być używany:6) warunki przechowywania pochłaniacza (w pomieszczeniuo temp. 5-20*C i wilgotności względnej 60 + 10%, przy czymw pomieszczeniu tym nie wolno przechowywać rozpuszczalników,kwasów dymiących, smarów, amoniaku itp. podobnych substancji,które mogą powodować niszczenie powłoki lakierowanej i korozjęmetalu);7) sposób przygotowania pochłaniacza do użycia (np. otworzyćgo przez wyjęcie korka gumowego i odkręcenie nakrętki kapturowej, połączyć pochłaniacz z maską za pomocą węża gumowegopo sprawdzeniu, czy w łącznikach gwintowanych są uszczelkigumowe);8) zakaz użytkowania pochłaniacza w razie naruszenia nakrętkikapturowej lub korka gumowego.Niezależnie od instrukcji, na obwolucie pochłaniacza podaje sięobok nazwy pochłaniacza, znaku wytwórni, znaku kontroli, datyważności - wskazania zawarte w 1, 2, 3, 4. Dane te obejmująnie tylko wymagania techniczne, lecz także i bezpieczeństwapracy. Każdy użytkownik bowiem musi wiedzieć, gdzie i jakdługo może używać pochłaniacza. Ponadto każdy użytkownik powinien być przeszkolony w użytkowaniu maski przeciwgazowej.Przeszkolenie to dotyczy szczegółów budowy i działania maseki pochłaniaczy, a zwłaszcza wkładania maski, dopasowywania jejdo twarzy i zdejmowania. Szczególnie ważne jest przyzwyczajenie się do bądź co bądź utrudnionego oddychania w masce przeciwgazowej; odpowiedni trening należy powtarzać w pewnychodstępach czasu.Podstawowe wymagania techniczne zawarie w dokumentacjitechnicznej umieszczone są w zaświadczeniu jakości pochłaniacza,które sprawdza kontrola techniczna zakładu produkcyjnego. Wymagania te dotyczą:1) dynamicznej aktywności pochłaniacza przy danym stężeniugazu,2) dopuszczalnego oporu pochłaniacza,3) braku pylenia sorbentów pochłaniacza,4). ciężaru pochłaniacza,5) zabezpieczenia przed korozją.59
Pochłaniacz mały dwutlenku siarki (rys. 25 b) pod względemzasady działania (pochłaniania gazów, par toksycznych z powietrza) jest podobny do pochłaniacza dużego. Różnice są ilościoweze względu na mniejsze wymiary gabarytowe pochłaniacza: średnica 105 mm, wysokość 95 mm, i na ciężar wynoszący ok. 0,4 kgoraz na mniejszą ilość substancji chłonnej (rys. 29). W związkuz tym czas ochronnego działania małego pochłaniacza jest odpowiednio krótszy i wynosi 15 minut. Mniejsza wysokość pochłaniacza typu M-15, jak zresztą każdego małego pochłaniacza produkcji krajowej, powoduje zmniejszenie oporu przy oddychaniudo ok. 20 mm sł. w. Puszka pochłaniacza wykonana jest z blachystalowej, zakończona szyjką o gwincie znormalizowanym, służącym do bezpośredniego wkręcania do maski (rys. 30) lub półmaski.Rys. 29. Schemat małego pochłaniacza dwutlenku siarkiRys. 30. Pochłaniacz amoniaku typM-17Szyjka jest zakryta kapturkiem z tworzywa sztucznego. Dno pochłaniacza stanowi blacha perforowana, osłonięta papierem parafinowanym, który zrywa się w chwili rozpoczęcia użytkowaniapochłaniacza.Pozostałe wymagania techniczne jak również warunki użytkowania są analogiczne jak dla pochłaniacza dużego.Aby ułatwić rozróżnianie pochłaniaczy i zapobiec błędnemu ichużytkowaniu, puszki pochłaniaczy są pomalowane na różne kolory, w zależności od przeznaczenia. Dotychczasowy sposób znakowania pochłaniaczy oraz ich barwy zgodne są z normąPN/Z-08011. Pochłaniacze przemysłowe. Znakowanie.Barwy puszek pochłaniaczy obecnie produkowanych w krajuoraz ich czas ochronnego działania przy danym stężeniu gazu.przedstawia tabl. 10 i tabl. 11.60Tablica 10Charakterystyka pochłaniaczy dużychCzas działaksze stężenieW NajwięgazuSymnia ochronnego w minw mg/li w % obi. iGaz, przed którympochłaniacz chroniBarwa puszkiPary organiczne| brunatnaiD-1160032w stosunkudo benzenu |16w. stosunkudo chloru1,00,51584 - W$I4375 -5R3$„:2% 3275 z zgŚx n$ k *5157; <*:<EHEEAC z 225=-=/ w#54$90BS IESTLA'«.”-8-_-Ś 15822śZa:z s58%Zg208 3 mS8=8$22 335311558 zS€g * «$8 us_EE@E„Ę”:›"BQ% zva;»ł””-g%_?:253 5%**£2225£**„2#-53*%2« zizfórf:::» 5 o =g8 052£222©$*z25-.5..,3.4%8Ts rS90<5252823585H RS E 20 3 54 8| żółtaD-12|i/ 17o S o wgr522%:3Ecs $$$ 27 źEg8 €82 22R3ga.30 5 - aS5z8&2E____ -- ...Z_ © S[ «ncm<«1z =*a34X28z |- 21ę - o o 99 6 6. x46 6de ac 6je »55.#» O0zZE OZ 2EŻE 01 0zi33 .256z2 z0 i3% u |z 3 i:Ege % |»+» 8 z.523 5% wOm I€## 2 |z: 24>› PK24z 225 gE HN B.a .ą 4.8 a |i z -3$$ Sz 3iP z x7:€ ©87s 53x8 #;; *:8@ - ,735 3228 %28; **E2 2558 8275#23 2523 23:3 32ż &ośś E£Ti z,85 S g5 z w «SEs_32 „ zsizsz » 32 C$55=$% $ 3z zw&USz a 29 zo - za w 8 - cK 5 Ań na A & >
z W':ćńś syy Jak widać z powyższych zestawień, pochłaniacze produkcji9 35 € g krajowej chronią przed wieloma gazami toksycznymi spotykanyz 3$ Ż o © iw 6 © g 8 z $ mi w przemyśle, jednakże nie zaspokajają całkowicie potrzebE #- & | C 3 w tym zakresie. Chociaż asortyment pochłaniaczy powiększył się3 z€ | w w ostatnim czasie (zwłaszcza zasługują na wyróżnienie pochłania=- ,„]„__„ g z- a TT g cze mieszaniny siarkowodoru i amoniaku, wielogazowy oraz filtro$ |i %Ś 35 o 3 Śz n-;gm 5 pochłaniacz typu FPWI - rys. 31), to jednak jest on w dalszym% 4 #- g ż? 3 ę ź% - % 'w/# g ź 3 8 ż # $ | ciągu niewystarczający.= =f$ 72 - z:: g z =- v;g 7 8 z 8 g Rys. 31. Schemat filtropochłaniacze3 z 22 Bp z z z - wielogazowego typ FPWI z filtrem2 4 m Tzi en SANO NIR uc przeciwpyłowym. I -- wkładka* | 'ŚW - I, W z waty, 2 - masa chłonna, 3 < 4 6z s .8 5 S 2. g. filtr na pyły koloidalne, 4 - naz t Bi lepka 3b---”--|- Rys. 32, Pochłaniacz siarkoz | Ś'E -- e 5 12 |aś % wodoru i amoniakui i A z 2 <3] 85 | | z (# 5 8 % I #% *KS P 11 521 00IE' <F | A =z zz 3z 5 5c] z z:£) z £%F «$1) $ | - :;**£ 5] X g» - £3. €z:4 - -=-- |$ | 3* |z - z% z $ 5 < 5 5 5 i i| :8 5 $ # OK - Pochłaniacz siarkowodoru i amoniaku jest| 8 z E ;ś P. ;% %.8 %›: z przeznaczony do oczyszczania wdychanego powietrza z siarkowo1. - 5 % % 4 $ % 2 g% 3_5 $ doru i amoqlalś_u, występujących osobno lub łącznie, przy maksy3 8 - z.5. 3 5 25 ..£5 1 malnym stężeniu 0,5% objętościowo i zawartości tlenu 18%. WyĘ* 3 z - z 'Ł'Ś %--ś _:3% E pełnienie tego pochłaniacza stanowi węgiel aktywny nasyconys & % a % $ 8 38 d.. & substanę]ami wiążącymi obydwa gazy. Czas ochronnego działania-- -= pochłaniacza nie może przekroczyć 20 min, a opór stawiany przy«z 1 5 z07 A oddychaniu nie może być większy niż 20 mm sł. w. (rys. 32).=$ S P $55s 2 z i R&s £ Pochłaniacz wielogazowy typu PWl jest prze32 z bA 5 EĘ ź 3 % g%% % znaczony do oczysz_czemia powietrza z zawartych w nim nastęŚ R # 15** E 3 S.ŚĘ z pu;ących gazów: siarkowodoru, arsenowodoru i fosforowodoru,NK 5 £6 RH 2903 * s. gy]anowodoru, dwutlenku siarki, par organicznych oraz gazów- *; - i par l.cwas'rp_'cł.l, yvyszczególniunych dokładnie w instrukcji użyt[:›.'E RI z 3 v_r= ĘI 2. :; 5 z glq kowania. Różni się on od pozostałych pochłaniaczy tym, że możeŚ. Ś £A = z z z z z = byę s_tosowaqy do ochrony przed wszystkimi wymienionymi po+ wyżej gazami, występującymi pojedynczo. Czas ochronnego dzia62 (6 5 63„spagu..
łania pochłaniacza wielogazowego jest odmienny niż odpowiednich pochłaniaczy na gazy pojedyncze. Pochłaniacz ten używanybyć może tylko przy zawartości co najmniej 17% tlenu w otaczającej atmosferze i przy stężeniu gazów i par trujących 0,5% objęłościowo. Nie powinien być natomiast używany w kotłach, zbiornikach i innych nieprzewietrzanych pomieszczeniach. Ponadto poprzeznaczeniu go do ochrony przed określonym gazem musi byćdo końca czasu ochronnego używany do tego samego gazu.Tablicza 12 ilustruje czas działania ochronnego pochłaniaczawielogazowego typu PWI jak również filtropochłaniacza typuFPWI.Tablica 12Czas działania ochronnego pochłaniaczawielogazowego typu PWI i filiropochłaniacza FPWICzas ochronnego działania przy stężeniu0,5 % objętościowo w min5 i| Gazy, przed którymi chroni po- ąLLp. chłaniacz wielogazowy i filtro- |pochłaniacz wielogazowy iSiarkowodór | 1501| 2 | Arsenowodór i fosforowodór | 106| 3 | Cyjanowodór 60 I4 | Pary organiczne 45 || 5 | Dwutlenek siarki 25 |6 |Gazy i pary kwaśne | 30Filtropochłaniacz wielogazowy typu FPWIw porównaniu z pochłaniaczem typu PW1 jest zaopatrzonydodatkowo w filtr, który zatrzymuje pyły drobne i koloidalnez atmosfery otaczającej. Pochłaniacz ten z uwagi na swoją konstrukcję jest udoskonaleniem poprzedniego, ponieważ chroni przedtrującymi gazami, łącznie z pylami.Poza wymienionymi typami pochłaniaczy na wyróżnienie zasługuje wielogodzinny pochłaniacz tlenku węgla,który różni się od przedstawionych powyżej pochłaniaczy odmienną zasadą działania. Masa wypełniająca ten pochłaniacz powoduje katalityczne utlenianie tlenku węgla (CO) do dwutlenkuwęgla (CO), który nie jest gazem trującym. Schemat przekrojupuszki wielogodzinnego pochłaniacza tlenku węgla (rys. 33)przedstawia zawartość jego masy wypełniającej.Pochłaniacz tlenku węgla w przeciwieństwie do pozostałychmoże być używany 8 godzin, jeżeli przyrost jego ciężaru nieprzekroczył 70 g. Przyrost ten bowiem jest miarą zużycia się po~chłaniacza, które trzeba kontrolować przez rejestrowanie czasuużywania oraz przez ważenie pochłaniacza. Pochłaniacz tlenkuwęgla jest przeznaczony do pracy z przerwami, czas ogólny użytkowania może jednak wynosić 8 godzin przy stężeniu tlenku64węgla nie przekraczającym 2% objęt. (24,2 mg/l). Opór jego wynosi 22 mm sł. w. Pochłaniacz tlenku węgla może być używany,gdy w ołaczającym powietrzu jest dostateczna ilość tlenu, co najmniej 17%.Dotychczas nie udało się znaleźć dostatecznie aktywnego a dsórbenta, który by pochlaniał całkowicie tlenek węgla w temperaturze pokojowej. Dlatego działanie tego pochłaniacza oparte2k©000©e ŚOOzzRys. 34. Wielogodzinny pochłaniacz tlenku węgla typ P-2Rys. 33. Schemat przekroju wielogodzinnego pochłaniacza flenku węglatyp P-2. 1, 3, 5, 7 - osuszacz, 2, 4 - hopkalit, 6 - chlorek wapniajest na utlenianiu tlenku węgla do dwutlenku węgla przy użyciuodpowiednich katalizatorów *), których dobór ma istotne znaczenie dla jakości pochłaniacza. Katalizator musi być aktywny i zapewniać całkowite utlenianie tlenku węgla. Aktywność katalizatora zależy od sposobu przygotowania i od surowca. Surowcamido produkcji tych katalizatorów są tlenki metali, takich jak: srebro, kobalt, mangan, miedź, nikiel.Mieszaniny tlenków wykazują większą aktywność niż tlenkioddzielnie. Najczęściej stosowane dwuskładnikowe mieszaninymają skład:*) Katalizator jest to substancja, która przyśpiesza przebiec reakcjiche][mczne], w danym przypadku procesu utleniania, sama nie biorącudziału w reakcji i nie zużywając się w czasie reakcji.5 - Indywidualna ochrena. . 65
60% dwutlenku manganu (MnO») i 40% tlenku miedzi (CuO),50% dwutlenku manganu (MnO, i 50% tlenku miedzi (CuO)i noszą nazwę hopkalitu, stanowiącego obecnie składnik podstawowy masy wypełniającej pochłaniacze tlenku węgla.Jakość hopkalitu zależy od przygotowania jego składników i odsposobu otrzymywania mieszaminy. Hopkalit powinien spełniaćnastępujące warunki:1) zachowywać przez dłuższy czas trwałą aktywność katalityczną,2) mieć dostatecznie dużą powierzchnię, a jednocześnie dostateczną wytrzymałość mechaniczną,3) nie zlepiać ziaren katalizatora,4) wykazywać minimalny opór aerodynamiczny przy przepływie powietrza z szybkością 30 I/min,5) zawartość wody nie może przekraczać 2% .Wilgoć zmniejsza aktywność katalityczną hopkalitu, wobec czego w puszce pochłaniacza tlenku węgla warstwa hopkalitu jestzabezpieczona warstwą substancji, pochłaniającej parę wodnąz powietrza przechodzącego przez pochłaniacz.Jako osuszaczy używa się chlorku wapnia, silikażelu lub innych rodzajów żeli suszących.Produkowany w kraju pochłaniacz tlenku węgla typu P-2(rys. 34) jest pochłaniaczem dużym, o wymiarach 134X205X67mm. W porównaniu z innymi odznacza się dużym czasem ochronnego działania - 8 godzin, wobec czego nosi nazwę wielogodzinnego.Wielogodzinny pochłaniacz tlenku węgla należy stosowaćz przerwami, nie przekraczając największej łącznej liczby godzinużytkowania, podanej na każdym pochłaniaczu. +Ostatecznym wskaźnikiem wyczerpania się mocy ochronnej pochłaniacza jest określony przyrost jego ciężaru (o 70 g) oraz czasużytkowania. Dlatego szczególnie ważne jest tutaj przeszkolenieużytkowników we właściwym - zgodnym z instrukcją - sposobie posługiwania się pochłaniaczem, Należy zwłaszcza pamiętać, że:1) po każdym użyciu pochłaniacza powinien być odnotowanyczas jego użytkowania (w rubrykach do zapisu czasu na obwolucie pochłaniacza lub w książce kontroli pochłaniacza);2) przed każdym użyciem pochłaniacza należy obliczyć sumaryczny okres dotychczasowego używania pochłaniacza w celuskontrolowania, czy nie wynosi on 8 godzin.W praktyce przemysłowej takie postępowanie jest kłopotliwe,wobec czego zarówno przemysł, jak i CIOP dążą do opracowaniasposobu kontroli zużycia pochłaniacza praktyczniejszego i wygodniejszego dla użytkowników. Najbardziej celowe byłoby zastosowanie w pochłaniaczu automatycznej sygnalizacji oporu, która66-- ©6wskazałaby użytkownikowi właściwy moment wycofywania sięz atmosfery zagrożonej. Prace naukowo-badawcze w tym kierunku prowśdzone są u nas i w innych krajach, a niektóre firmyzagraniczne (Dr&ger, Auer) produkują już pochłaniacze wielogodzinne CO ze wskaźnikiem okresu zużycia, Na rys. 35 pokazanowygląd zewnętrzny pochłaniacza wielogodzinnego o 30-godzinnym czasie ochronnego działania, firmy Dróger, a na rys. 36Rys. 36. Przekrój wielogodzinnego) pochłaniacza _ produkcji _ Drógera.” 1 - osuszącz, 2 - katalizator, 3dwutlenek węgla, 4 - tlenek węgla,Rys. 35. Wielogodzinny pochłaniacz 5 - para wodna, 6 - warstwafirmy Dróger oporowajego przekrój. Widoczna jest tutaj, w dolnej części, cienka warstwa składnika masy wypełniającej - wskaźnika oporu 6, którysygnalizuje końcową fazę pracy pochłaniacza. Trzeba zaznaczyć, że ten wskaźnik oporowy działa w ciągu 30 godzin. Po upływie tego czasu należy pochłaniacz wymienić. Znaczy to, że wskaźnik oporu nie jest jeszcze ostatecznie dopracowany (trzeba jednakten okres czasu 30 godzin kontrolować), Pokazany na rys. 37 auniwersalny pochłaniacz, produkcji amerykańskiej, jest wyposażony w automatyczny przyrząd (oznaczony na rysunku strzałką)do mierzenia czasu zużycia się pochłaniacza. Pochłaniacz tenchroni przed różnymi gazami,parami trującymi i CO, występującymi łącznie z dymami, pyłami, mgłami. Obok substancji chemicznych, stanowiących podstawowy sorbent (4, 5) gazów trującychi filtru mechanicznego 6 zatrzymującego pyły, w górnej części67
pochłaniacza znajduje się warstwa hopkalitu 2, umieszczona między warstwami osuszacza 1, 3 (rys. 37 b), co świadczy o zdolnościochronnej tego pochłaniacza również przed tlenkiem węgla.Pochłaniacz tlenku węgla znajduje szerokie zastosowaniew przemyśle, chroni bowiem przed gazem, który wyróżnia sięRys. 37. Pochłaniacz uniwersalny produkcji amerykańskiej firmy M. S. A.:a) na uwagę zasługuje przyłączony do górnej końcówki pochłaniacza automatyczny czasomierz oznaczony Strzałką; ©b) przekrój . pochłaniaczauniwersalnego68iKspośród innych gazów brakiem zapachu, smaku, barwy. Te cechytlenku węgla czynią go bardziej niebezpiecznym od innych gazów,a ochronę przed mim tym bardziej nieodzowną.Pochłaniacz typu P-2 ma opór 22 mm sł. w. przy przepływiestrumienia powietrza 30 l/min. Okres gwarancyjny przechowywania wynosi 2 lata, od momentu jednak pierwszego otwarciapochłaniacza tylko !/2 roku. Pochłaniacz powyższy może być stosowany z maską przemysłową typ Ma-1 lub typ GSP oraz z ustnikiem pokazanym na rys. 23.Przed użyciem pochłaniacza należy zawsze sprawdzić, czy w załączeniu znajdują się uszczelki gumowe i czy nakrętki są dobrzedokręcone. Po użyciu ustnik trzeba dokładnie wymyć w ciepłejwodzie z mydłem i odkazić spirytusem. Wąż łączący winien byćokresowo myty i dezynfekowany, a pochłaniacz oczyszczony »i szczelnie zamknięty z obydwu stron.Pochłaniacze tlenku węgla, nazywane także hopkalitowymi,przechowuje się w magazynach o temperaturze nie niższej niż10% C i wilgotności względnej powietrza ok. 60%. Obok pochłaniaczy nie wolno przechowywać rozpuszczalników,.kwasów, amoniaku i innych podobnych substancji.Przemysł krajowy obok omówionego pochłaniacza CO wielogodzinnego produkuje jeszcze pochłaniacz hopkalitowy (rys. 38)o mniejszych rozmiarach typ POG-T1. Znajduje się on w zaplom=bowanej, hermetycznej puszce blaszanej razem z ustnikiem i okularami ochronnymi. Całość jest tak zapakowana, że można przezpociągnięcie stalowej taśmy wyjąć i użyć w ciągu kilku nawetsekund. Pochłaniacz ten ma zastosowanie w zakładach pracy i nastanowiskach o dużym zagrożeniu gazowym. Masowo stosuje sięgo do użytku w kopalniach węgla, gdzie w wypadku nagłego pojawienia się, a nawet wybuchu gazu zapewnia on górnikowi możnośćucieczki bez szwanku z zagrożonego miejsca. Stąd też nazwa tegopochłaniacza:: „ucieczkowy” lub „samoratunkowy”; czas jegoochronnego działania jest krótki - wynosi ok. 30 minut. Narys. 39 przedstawiono tego rodzaju pochłaniacz firmy Dróger.Należy podkreślić, że krajowy przemysł pochłaniaczy wytwarzabardzo skromny asortyment w porównaniu z zagranicą. Podobniejakość naszych pochłaniaczy nie jest jeszcze najlepsza. Szczególnie dotyczy to pochłaniaczy gazów i par, łącznie z aerozolami.Mamy obecnie w kraju jeden tylko typ filtropochłaniacza wielogazowego FPWI (rys. 31). Jest to pochłaniacz duży, który niezawsze może być stosowany (np. przy krótkotrwałych pracachok.. 15 minut), gdyż, jak wyżej zaznaczono, czas jego użytkowania jest większy miż pochłaniaczy do różnych gazów. Za granicąprodukuje się pochłaniacze typu małego, spośród których jednestanowią ochronę tylko przed gazami, inne chronią jednocześnieprzed gazami i pyłami. Szeroko stosuje się tam małe pochłania69
Rys. 38. Pochłaniacz ucieczkowy typ POG-T1 z puszką blaszanąRys. 39. Użytkowanie pochłaniacza ucieczkowego z ustnikiem, zaopatrzonego w worek przeciwpyłowy, produkcjiDrigeraRys.' 40. Pochlaniacz gazów i par Rys. 41. Wkładka przeciwgazowakwasnyęp ł_ącznie z pyłami, produk- (pochłaniacz par organicznych) docji firmy Medi (NRD) półmaski produkcji NRDcze z wymienną wkładką, zróżnicowane pod względem zakresudziałania (np. 40, 42) i odpowiednio oznaczone, np. litera B nawkładce produkcji NRD oznacza pochłaniacz gazów i par kwaśnych, litera A - pochłaniacz par organicznych itd. (rys. 41).Następnym niedostatkiem naszych pochłaniaczy jest ich wąskizakres ochronnego działania w stosunku do ilości gazu toksycznego, przeważnie do 0,5% obj., podczas gdy zagraniczne chroniądo 2% obj, gazu. )Z drugiej strony ciągły rozwój przemysłu, a obecnie i rolnictwa,które stosuje coraz więcej nawozów sztucznych i środków de70o a ai ózkrdonieć, zoetkoiosiziRys. 42. Półmaska z wkładką przeciwgdzową i filtrem przeciwpyłowym,produkcji NRDwalki ze szkodnikami roślin, stawia coraz większe wymaganiapochłaniaczom jako ochronie przed licznymi substancjamitoksycznymi w postaci gazów, mgiel, par, pylu.2, SPRZĘT IZOLUJĄCYDrugą zasadniczą grupę środków indywidualnej ochrony drógoddechowych stanowią tzw. aparaty izolujące, które w zależnościod sposobu zaopatrzenia w powietrze (tlen) można podzielić nadwie grupy:1) aparaty izolujące z własnym zaopatrzeniem w tlen (powietrze),2) aparaty izolujące z doprowadzeniem powietrza (tlenu) z zewnątrz.Powyższe dwie grupy aparatów izolujących ponadto różnią sięzasadniczo budową, sposobem i warunkami użytkowania oraz wymaganiami technicznymi. Mają jednakowe przeznaczenie, mogąbyć używane bowiem wszędzie tam, gdzie graniczne stężeniasubstancji toksycznych dla pochłaniaczy są przekraczane lub brakjest dostatecznej ilości tlenu (17% obj.), a więc we wszystkichpomieszczeniach zamkniętych, nieprzewiewnych, jak wszelkiegorodzaju zbiorniki, kotły, kadzie, kanały, studzienki itp. Aparaty71
--;nej zakładu. Przy rozprowadzeniu masek producent jest obowiązany do każdej maski dołączyć instrukcję jej użytkowania, gdziepodany jest sposób stosowania i obchodzenia się z maską.Podstawowym warunkiem szczelności masek (a także higieny!)jest posiadanie przez każdego użytkownika oddzielnej maski. Odszczelności przylegania maski do twarzy i szczelności zamykaniazaworu wydechowego zależy pełna izolacja dróg oddechowychużytkownika od zatrutego powietrza, Dlatego przed każdorazowym użycjem maski należy ją sprawdzić na szczelność w sposóbnastępujący: założyć maskę dopasowując szczelnie do twarzy,zakryć ręką otwór wdechowy (łącznik), wykonać głęboki wdechw celu wywołania podciśnienia wewnątrz maski. Maskę uważasię za szczelną, jeśli do jej wnętrza po tych czynnościach nieprzechodzi powietrze z zewnątrz.Przed nałożeniem na twarz maski typu Ma-l należy szybkęmaski od strony wewnętrznej pokryć cienką warstwą mydełkaprzeciwpotnego. W tym celu rysuje się mydelkiem na szybce trzykreski i po chuchnięciu zwilżone tak mydełko dobrze rozcierasię na całej powierzchni czystą szmatką lub czystym palcem.Zabieg ten zabezpiecza przed zraszaniem szybek maski skroplonąparą wodną, zawartą w powietrzu wydychanym.Wszystkie wyżej wymienione wskazania muszą być przestrzegane przez każdego użytkownika, gdyż zdrowie, a nawet jegożycie zależą nie tylko od stanu i jakości maski oraz pochłaniacza,lecz także od umiejętności obchodzenia się z nimi.Maski jak również pochłaniacze mogą być używane tylko przezpracowników przeszkolonych, a wydawane do użytku - pod nadżorem wykwalifikowanego personelu bhp, znającego doskonalewarunki w poszczególnych miejscach pracy.Maska - w przeciwieństwie do pochłaniacza -- służy do długiego, wielokrotnego użycia. Z tych względów zasadnicze znaczenie dla trwałości masek ma odpowiednie ich przechowywaniei konserwacja. Należy zatem pamiętać, aby po każdym użyciumaskę porządnie oczyścić, wymyć wodą z mydłem, przepłukaćletnią wodą i wysuszyć. Dezynfekcję można przeprowadzić przez:1) pozostawienie maski na 10 minut w atmosferze wilgotnegogazu antyseptycznego, np. formaldehydu; odkażanie takie przeprowadza się w szafach dezynfekcyjnych (rys. 20), specjalnieskonstruowanych do tego celu;2) zanurzenie na 10 minut w 2-4-procentowym roztworze formaliny (formalina jest 40% roztworem aldehydu mrówkowego);3) wytarcie szmatą zanurzoną w spirytusie denaturowanymlub w lizolu. iCzęści dezynfekowane bezpośrednio po dezynfekcji należy przepłukać wodą, a następnie wysuszyć, Odkażone maski powinnybyć przechowywane w magazynach o temperaturze pokojowej,50%d ódn so ko W0Wka óOM OOóRys. 20, Szafa dezynfekcyjna (Dr&ger)w atmosferze wolnej od par kwasów, benzyny, nafty itp. Chronić je należy również przed działaniem promieni słonecznych jakrównież trzymać ż daleka od grzejników (minimum 3 metry).Suszenie winno odbywać się w temperaturze nie wyższejniż 50% C.Opisane powyżej maski mają oprócz zaworów (wentyli) wdechowych zawory wydechowe - Są to więc maski tzw. dw udrożńe, w których oddychanie odbywa się przez zawory,W maskach, w których nie ma zaworów, i powietrze zarównowdychane jak i wydychane przepływa jedną drogą, oddychanieodbywa się wahadłowo; maski takie nazywają się je dn od r o ż n y m i, Maski tego rodzaju stosuje się tylko łącznie z aparatami tlenowymi izolującymi. Przemysł krajowy produkuje takityp maski. Jest to maska górnicza typ GS.php'>GS-1, przeznaczona przede wszystkim do użytku drużyn ratowniczych w kopalniach oraz:do akcji poźarowych i ratowniczych na powierzchni (rys. 21).51
Maska typ Ma-1 wykonana jest z miękkiej gumy bez szwu,Co usuwa niebezpieczeństwo powstania nieszczelności. Produkowana jest w trzech rozmiarach oznaczanych: 3, 2, 1 lub D, S, M(duży, średni, mały). Właściwie dobrane wymiary maski orazelastyczne taśmy nagłowia pozwalają łatwo i szczelnie osadzićmaskę na twarzy użytkownika, odpowiednio do wielkości jegogłowy.Rys. 14. Maska przemysłowa typMa-1 z pochłaniaczem małym MRys. 15. Maska przemysłowa typMa-1 z pochłaniaczem dużym DPodstawowe części składowe maski:1) korpus wykonany z gumy (stosunkowo nieduża przestrzeńszkodliwa);2) dwie okrągłe szybki w szczelnej oprawie, umocowane nakorpusie;3) komora sterująca z jednym zaworem wdechowem i jednymzaworem wydechowym, umożliwiającymi oddech dwukierunkowy, przy czym strumień powietrza wdychanego przechodzić możetylko przez pochłaniacz;464) gniazdo o zno:malizowanym gwincie, które służy do łącze=nia maski z pochłaniaczem małym (rys. 14) lub za pośrednictwemgumowego, fałdowanego węża - z pochłaniaczem dużym (rys. 15);5) nagłowie, składające się z pasków gumowych i klamerek,przeznaczone do przytrzymywania maski na twarzy. Ciężar maski wynosi ok. 0,35 kg.Zaletami opisanej maski są m. in.: możliwość dopasowywaniai doboru wielkości maski oraz łatwy sposób oczyszczania jej poużyciu. Wady zaś są następujące: stosunkowo duże opory przyoddychaniu, wynoszące przy wentylacji minutowej płuc 30 I/min:dla wdechu ok. 3 mm sł. w.dla wydechu ok. 4 mm sł. w.oraz nieodpowiednie umieszczenie zaworu wydechowego, a ponadto stosunkowo zbyt małe pole widzenia.W nowoczesnych maskach przemysłowych szybki okularowe sąwiększe, mają inny kształt lub stanowią jedną dużą, panoramiczną szybkę. Maski o pełnym polu widzenia pokazano na rysunkach: 16 - maska z dwiema szybkami, dająca pełne pole widzenia, produkcji amerykańskiej firmy M.S.A. oraz na rys. 17 maska przemysłowa produkcji niemieckiej, firmy Dróger. Narys. 18 przedstawiona jest maska przemysłowa z jedną szybkąpanoramiczną, produkcji amerykańskiej.Do masek typu Ma-1 należy używać mydełek przeciwpotnych, zapobiegających „zapoceniu” szybek wskutek skraplaRys. 16. Maska produkcji amerykańskiej o pełnym polu widzeniaRys. 17. Maska przemysłowa o pełnym polu widzenia, typ 60 RA produkcji Drógera (NRF)47
Rys. 18, Maska z szybką panoramiczną, produkcji USA”a||Rys. 19. Maska przemysłowa tGSP. 1- korpus maski?z - s;:yxl,)13k_a, 3 - ramka metalowa, 4 - wycieraczka, 5 - łącznik gwintowany,6 - zawór wydechowy, 7 - taśmynagłowia48nia się na nich pary wodnej.W tym celu wystarczy od strony wewnętrznej szybki rozetrzeć czystą szmatką naniesioną uprzednio cienką warstwęmydła.Maska przemysłowa typ GSP(rys. 19) produkcji krajowej.Charakterystyka jej części składowych jest następująca:1) korpus maski (część twarzowa), wykonany z gumydwuwarstwowej z zawulkanizowaną przekładką z tkaniny;obrzeże uszczelniające, wykonane ze skóry zamszowej, mana celu zabezpieczenie naskórka twarzy przed odparzeniem;2) jednolita, nietłukąca szybka o kształcie owalnym jestwykonana ze szkła hartowanego, odpornego na uderzenie;składa się ona z dwóch płyteksklejonych przezroczystym klejem;3) szybka zamocowana jestw ramce metalowej dwuczęściowej, dzięki czemu w razieuszkodzenia można ją szybkowymienić;4) wycieraczka szybki jestprzeznaczona do wycieraniaskrapląjącej się na szybie paryWogne], pogarszającej widoczność;z 5) łącznik o gwincie znormalizowanym służy do połączeniamaski z pochłaniaczem lubz wężem łączącym; łącznik wykonapy jest z metalu lekkiego;na siodle łącznika, od stronywewnętrznej maski, umieszczony jest zawór wdechowy;6) zawór wydechowy służydo usuwania na zewnątrz wydychanego, zużytego powietrza;7) nagłowie składa się z elastycznych taśm, zaopatrzonychw klamerki umożliwiające szczelne przyleganie maski do twarzy; długość taśm można regulować stosownie do wymiarów głowy użytkownika.Maska przemysłowa typu GSP ma takie same opory przy oddychaniu jak maska typu Ma-1, a mianowicie:opór przy wdechu - ok. 3 mm sŁ w.opór przy wydechu ok. 4 mm sł. w.Ciężar jej jednak jest nieco większy - wynosi ok. 0,45 kg,poza tym maska ma trochę gorszą widoczność. Przewagę tejmaski stanowi jej duża wytrzymałość. Dlatego też do prac, gdziezachodzi obawa ewentualnego uszkodzenia korpusu maski czyszybki lub gdzie temperatura otoczenia dochodzi do 50% C, poJeca się szczególnie stosowanie maski GSP.Każda z wyżej wymienionych masek musi spełniać określoneodnośnymi normami wymagania techniczne, przesądzające o jejwartości użytkowej. Najważniejsze z tych wymagań są następujące:1. Maska musi być szczelna, to znaczy szczelnie zamykana odstrony zaworu wydechowego i ściśle przylegająca do twarzy; pozostałe części muszą być szczelnie zamocowane. Zawór wydechowy powinien otwierać się tylko w momencie wydechu, a zawór wdechowy - tylko w momencie wdechu,2. Materiały, z których wykonana jest maska (guma, metal,tkanina i inne), nie mogą zawierać szkodliwych dla organizmuludzkiego substancji -ami wydzielać nieprzyjemnych zapachów,draźniących drogi oddechowe człowieka,3. Opory maski przy wdychaniu i wydychaniu powietrza po-*winny być jak najmniejsze, nie większe niż podane powyżej.4. Wytrzymałość połączenia części twarzowej z nagłowiem powinna zostać sprawdzona przez obciążenie każdej z taśm ciężarem 5 kilogramów w ciągu 1 minuty. Poddana w tym czasietakiemu obciążeniu taśma nie może ulec rozerwaniu.Wymienione podstawowe wymagania określone są w dokumentacji technicznej, a następnie sprawdzane przez kontrolę techmiczną, zanim maski zostaną zakwalifikowane jako nadające siędo użycia.Kontrola techniczna przy odbiorze masek przemysłowych z produkcji kieruje się zasadami ogólnie przyjętymi w przemyśle tego:sprzętu. Obowiązana jest stwierdzić następujące podstawowe elementy jakości maski, a mianowicie: 1) brak uszkodzeń mechanicznych, 2) stan zaworów, 3) szczelność maski, 4) opory wdechui wydechu, 5) zgodność z opisem i wymaganiami technicznymi.Powyższe dane umieszcza się w zaświadczeniu jakości, dołączanym do każdej partii masek. Zaświadczenie to podpisuje dyrektor zakładu produkującego maski i kierownik kontroli technicz4 - Indywidualna ochrona... 49me ..
głębszym oddechem użytkownika, wiedy worek oddechowy kurcząc się pociąga za sobą dźwignię i powoduje uruchomienie automatu płucnego. Ilość doprowadzonego dodatkowo tlenu zależnajest od wielkości skurczu worka. Maksymalny strumień, jaki może być osiągnięty przez automat płucny - łącznie ze stałymdawkowaniem, wynosi 15 l/min, co następuje już przy wyssaniu3,5 litra powietrza z worka oddechowego. W wypadku zakłócenia dawkowania tlenu przez automat płucny zwiększone zapotrzebowanie może być pokryte za pomocą zaworu dodawczego 3, uruchamianego przez nacisk palca na membranę zaworu.Zawór ten może być również używany w przypadku, gdy temperatura powietrza wdychanego jest zbyt wysoka, tlen bowiemdopływający tą drogą jest chłodny i działa orzeźwiająco. Przynormalnej pracy w aparacie nie ma potrzeby uruchamiania zaworu dodawczego. Jeżeli zużycie flenu przez użytkownika jestmniejsze niż ilość dostarczana, wtedy nadmiar powietrza uchodzi kprzez zawór upustowy 16, mieszczący się w worku oddechowym,a uruchamiany za pomocą dźwigni 6. Otwarcie zaworu następujew chwili, gdy ciśnienie w worku oddechowym wzrośnie do około30 mm sł. w.Izolujący aparat tlenowy M-61 jest przeznaczony do prac na- 1ziemnych awaryjnych, wykonywanych w atmosferze zatrutej,gdzie stężenie substancji przekracza 0,5% (maksymalnej dla pochłaniaczy) lub gdzie zawartość tlenu jest mniejsza niż 18%-17%.Aparat ten nie może być stosowany do akcji ratowniczych podwodą i w kopalniach pod ziemią.Dane techniczne opisywanego aparatu są następujące:wymiary:wysokość 455 mmgrubość 160 mmszerokość 340 mmczas ochronnego działania 1 godzdawkowanie tlenu stałe 1,2 I/mindawkowanie tlenu maksymalne 15 l/minpojemność użyteczna worka oddechowego 4,5 1ciężar aparatu 12,5 kgopór aparatu w pulsującym prądzie powietrzao przepływie 30 I/min:przy wdechu do 45 mm sł. w.przy wydechu do 50 mm sł. w.temperatura powietrza wdychanego najwyżej - 40%Czapas tlenu przy ciśnieniu w butli 150 atn 150 lAparat tlenowy M-61 ma zamknięty obieg powietrza (rys. 47).Powietrze wydychane przez użytkownika przepływa przez łącznik centralny 1, wąż wydechowy 2 i po otwarciu zaworu wydechowego 3 przechodzi przez lewy wąż łączący 4 do pochłania76cza 5. W tym samym czasie zawór wdechowy 6 pod działaniemwydychanego powietrza jest zamknięty. W pochłaniaczu wydychane powietrze zostaje oczyszczone z CO, i częściowo z parywodnej. Powietrze wydychane, oczyszczone w pochłaniaczu,przepływa przez wąż łączący 7 do worka oddechowego 8. Przywdechu powietrze przez zawór wdechowy przepływa do wężawdechowego 9. Powietrze to zostaje w króóeu wdechowym zasilone tlenem i przez łącznik centralny płynie do dróg oddechowych użytkownika. W tym czasie pod wpływem wdechu zawórwydechowy jest zamknięty, uniemożliwiając zassanie powietrzawydychanego z pochłaniacza. Zapas tlenu, znajdujący się podciśnieniem w butli stalowej 11, wypływa przy otwartym zaworze 12 do zaworu redukcyjnego 15, gdzie następuje redukcjaciśnienia do 3 atn. Manometr 14 wskazuje przy otwartym zaworze odcinającym 13 ciśnienie panujące w butli.Rys. 47. Schemat obiegupowietrza _ w _ izolującymaparacie tlenowym M-61Z zaworu redukcyjnego tlen o ciśnieniu zredukowanym jestdawkowany do przewodu tlenowego poprzez automatyczno-płucnyzawór dawkujący 16, w ilości stałej 1,2 I/min, oraz w ilości zmiennej od 1,2 do 15 I/min, zależnie od zapotrzebowania użytkownika.Jeżeli zapotrzebowanie tlenu, wyrażające się głębszym oddechemużytkownika, zwiększy się - wtedy worek oddechowy kurczącsię pociąga za sobą dźwignię 17 i tym samym powoduje dawkowanie zmienne tlenu przez automat płucny i zawór dawkujący.Iość doprowadzonego dodatkowo tlenu uzależniona jest odwielkości skurczu worka. Przy ręcznym nacisku na przeponę zaworu dodawczego 18 następuje dodatkowe dawkowanie tlenu.Ślinnik 10 służy do zbierania spływającej w przewodzie wdechowym śliny i ewentualnie skroplonej pary. Jeżeli zużycie tlenujest mniejsze od ilości dostarczonej, to wówczas nadmiar po77
wietrza w worku oddechowym uchodzi przez zawór upustowy,który uruchamia się przy nadciśnieniu wynoszącym maksimum40 mm sł. w.Yzolujący aparat tlenowy FSR-K2 (ogólny wygląd - rys. 43 c,wnętrze - rys. 48) składa się z następujących części: butli tlenowej, zaworu butli, zaworu redukcyjnego, zaworu dodawczego,manometru, przewodu wysokiego ciśnienia, automatu ostrzegawczego, syreny, komory sterującej, pochłaniacza, Worka oddechowego, zaworu upustowego, przewodu tlenowego i przewodu oddechowego. zCykl obiegu powietrza w aparacie jest następujący (rys. 49):Rys. 48. Wnętrze aparatu tlenowegoFSR-K2. I - przewód oddechowy,2 - worek oddechowy, 3 - pochłaniacz, # - dźwignia zaworudodawczego, 5 - manometr, 6 zawór redukcyjny, 7 - zawór butli,8 - syrena, 9 - butla z tlenemRys. 49. Schemat obiegu powietrzaw aparacie FSR-K278Powietrze wydychane dostaje się przez przewód oddechowy 14do komory sterującej i przez zawór wydechowy do pochłaniaczanapełnionego sorbentem 10, w którym zostaje oczyszczone z dwutlenku węgla i częściowo z pary wodnej.Następnie powietrze przepływa do worka oddechowego 11 o pojemności użytkowej 5,5 1, do którego przymocowany jest zawórupustowy 72, regulujący maksymalne ciśnienie powietrza. Przywdychaniu powietrze z worka przepływa przez komorę z sygnałem dźwiękowym i zawór wdechowy do komory sterującej 9,w której następuje uzupełnienie zużytego tlenu, następnie przezprzewód oddechowy 14 - do płuc użytkownika,Sygnał ostrzegawczy 8, dźwiękowy, znajduje się na przedłużeniu osi komory sterującej; włącza się on automatycznie 7 przyspadku ciśnienia w butli do 50 atn, tj. po 30 minutach pracy.Sygnał dźwiękowy jest wbudowany w kanał wdechowy i połączony z automatem, Spadek ciśnienia tlenu w butli do 50 atnpowoduje zarówno włączenie syreny, jak i wyskoczenie wskażnika automatu. Naciśnięcie na guzik wskaźnika wyłącza sygnałi tym samym wywoluje spadek oporu wdechu, zwiększonego przysyrenie wyłączonej. Do syreny dołączony jest przewód wysokiegociśnienia 6.Poza tym aparat FSR-K2 zaopatrzony jest w manometr wysokiego ciśnienia 5, widoczny przez szkiełko w tylnej ściance tornistra.W razie polrzeby użytkownik może uruchomić zawór dodawczy 4, którego dźwignia znajduje się nad zaworem butli 2, Zawórdodawczy przepuszcza tlen z komory ciśnienia zredukowanego(2-3 atn) przez przewód stałego dawkowania 13 do komory sterującej 9, działając orzeźwiająco na użytkownika aparatu.Dane techniczne aparatu są następujące:wymiary tornistra:wysokość _ 312 mmgrubość 145 mmszerokość 382 mmczas ochronnego działania 30 minciężar bez maski 7 kgpojemność butli tlenowej 0,4 1ciśnienie robocze 200 atnzapas tlenu w butli 80 1ciśnienie zredukowane 2-3 atnstałe dawkowanie tlenu 2-2,5 I/minpojemność użytkowa worka oddechowego 5,5 1ciężar masy chłonnej 1,1 kgmaksymalne opory aparatu w pulsującym prądziepowietrza 30 l/min i wyłączonej syrenie:
izolujące umożliwiają oddychanie czystym powietrzem, doprowadzonym z pewnej odległości z zewnątrz, lub tlenem, jak na przykład przy ratownietwie w kopalniach, przy pracy w kanałach,gdzie można stosować tylko aparat tlenowy z własnym zapasemUenu.A. Tzolujące aparaty tlenowePrzemysł krajowy produkuje poniżej przedstawione trzy typyaparatów tlenowych:1) izolujący aparat tlenowy M-57 typ boczny,2) izolujący aparat tlenowy M-61 typ boczny,3) izolujący aparat tlenowy FSR-K2.Aparaty te, przedstawione na rys. 43, przeznaczone są do pracw takich przypadkach, gdy użytkownik ani na moment nie możezdjąć maski, nawet chwilowe bowiem zetknięcie się z atmosferąotaczającą grozi śmiertelnym zatruciem. Aparaty tlenowe w zależności od potrzeby mogą być noszone przez pracowników naplecach, z przodu, na boku. Zapas tlenu umieszczony jest w butlistalowej pod ciśnieniem - wewnątrz aparatu. Tlen dostarcza sięużytkownikowi w dawkach potrzebnych do prawidłowego dotleniania organizmu w zależności od chwilowego zapotrzebowania,wynikającego z rodzaju wykonywanej pracy. Wielkość butli z tle+Rys. 43. Izolujące aparaty tlenowe produkcji krajowej: a) aparat tlenowyM-57, b) aparat (lenowy M-61, c) aparat tlenowy FSR-K272nem ogranicza czas używania aparatu, czas ochronnego jego dziaTania. Zasadą działania każdego aparatu jest zamknięty cykl obiegu powietrza: powietrze wydychane zostaje pozbawione CO»i częściowo H,O (w pochłaniaczu dwutlenku węgla), a następniepo wzbogaceniu w tlen zawracane do płuc użytkownika. W aparacie tlenowym narząd oddychania jest w pełni odizolowany odotaczającej go skażonej atmosfery. Konstrukcja poszczególnychaparatów jest uzależniona od przeznaczenia danego aparatu dookreślonych prac.Tlenowy aparat izolujący M-57, przeznaczony do ciężkich pracw ratownictwie górniczym, ma konstrukcję silną, a jego opływowa forma, bez wystających elementów, pozwala ratownikowibez większych trudności poruszać się w ciasnych przejściach podziemią. Ponadto używać go można niezależnie od stopnia zanieczyszczenia atmosfery miejsca pracy w każdym przemyśle, jaknp. w gazownietwie, w przemyśle hutniczym, chemicznym i wszędzie tam, gdzie stosowanie innych typów ochron jest niemożliwe.Dane techniczne aparatu są następujące:wymiary:wysokość - 520 mmgrubość 148 mmszerokość _ 455 mmczas ochronnego działania 2 godzstałe dawkowanie tlenu 1,2 I/minmaksymalne zmienne dawkowanie tlenu 15 l/minzapas tlenu w butli 300 1ciśnienie robocze tlenu w butli 150 atnciśnienie zredukowane 3 atnpojemność worka oddechowego 4,5 1ciężar aparatu 18,5 kgtemperatura powietrza wdychanego do 45'Cwilgotność względna powietrza wdychanego do 65%opór aparatu w pulsującym prądzie powietrzaprzy przepływie 30 l/min:przy wdechu 45 mm sł. w.przy wydechu 50 mm sł w.Stałe dawkowanie tlenu w ilości 1,2 l/min jest wystarczającedla pracującego z przeciętnym wysiłkiem. W przypadku zwiększonego - zapotrzebowania tlenu zostaje uruchomiony automatpłucny, który dawkuje tlen samoczynnie. To automatyczne dawkowanie tlenu powoduje utrzymanie wymaganego stężenia tlenuw powietrzu (25% O») jak również zabezpiecza czas ochronnegodziałania (2 godz). Wszystkie części składowe aparatu (rys. 44)są umieszczone w tornistrze ochronnym, wykonanym z twardej,73
antykorozyjnej blachy. Pokrywa tornistra zaopatrzona jest w szkłoodblaskowe oraz w okienko, przez które widoczny jest manometrwskazujący zapas tlenu w butli. Urządzenie nośne aparatu (rys.45) składa się z pasów skórzanych: naramiennych, plecowychi pasa obejmującego. Aparat ten jest typem bocznym, tzw. wężeoddechowe, połączone z komorą sterującą umieszczoną z bokuaparatu, przechodzą pod ramieniem użytkownika i następnie połączone są z maską.Rys. 44. Wnętrze aparatu tlenowego M-57Rys. 45. Urządzenie nośneaparatu | M-5774Na rys. 46 przedstawione są schematycznie wszystkie częściskładowe aparatu tlenowego, zakryte obudową 14, oraz obieg powietrza. Powietrze wydychane przez użytkownika przepływaz ust poprzez wąż wydechowy 12 do komory sterującej 8, a następnie przez zawór wydechowy 10 do pochłaniacza dwutlenkuwęgla 15. Tu zostaje pozbawione dwutlenku węgla i dalej kierowane do worka oddechowego 7. Oczyszczone w ten sposób powietrze nadaje się ponownie do użytkowania po uprzednim wzbogaceniu go w tlen. Przy wdechu następuje zassanie powietrzaz worka poprzez zawór wdechowy 9 oraz wąż wdechowy 11. Siłąnapędową obiegu powietrza w aparacie są płuca użytkownika,rolę sterowania natomiast spełnia komora sterująca. Ślinnik 13Rys. 46. Schemat obiegu powietrza w aparacie tlenowymprzyłączony do węża oddechowego służy jako zbiornik wykroplonej wilgoci w masce. Tlen o ciśnieniu 150 atn wypływa z butli 1przez otwarty zawór, umieszczony w szyjce butli, do przewodu,w którym ciśnienie mierzone jest manometrem 2, a następnie dozaworu redukcyjnego 4. Zawór redukcyjny zmniejsza ciśnienietlenu do 3 atn, ta wysokość ciśnienia utrzymuje się w komorzeza zaworem, niezależnie od intensywności dopływu tlenu do obiegu. Następnie tlen, dozowany w ilości 1,2 I/min przez dyszę znajdującą się w automacie płucnym 5, kierowany przewodem omijającym zawór wdechowy, wpływa do komory sterującej i stąddo węża wdechowego.W ten sposób wdychane powietrze stale odświeżane jest tlenem. Jeżeli zapotrzebowanie tlenu się zwiększa, co wyraża się75
dzane z kompresora do skafandra utrzymuje niewielkie nadciśnienie, którego nadmiar odprowadzany jest przez zawór wydechowy. Nadeiśnienie to daje gwarancję, że zanieczyszczone po~wietrze nie dostanie się do wnętrza.Skafander zaopatrzony jest w zawór regulujący dopływ powietrza, Temperatura doprowadzonego powietrza jest regulowana regulatorem, połączonym z grzałkami elektrycznymi, Na ramkę wyziernika (kasku) nakładane są ramki gumowe ze ,szkłemoraz siatka, chroniąca szkło przed zmatowieniem, Ramka, odejmowana dość lekko i łatwo, jest jakby zaworem bezpieczeństwaw chwili, gdy z jakichkolwiek powodów dopływ powietrza doskafandra jest zatrzymany. Powietrze pod kask doprowadzonejest za pośrednictwem regulatora dopływu, umieszczonego napasie użytkownika.Ułożenie kasku na głowie można częściowo regulować przezściąganie troka wewnątrz kasku. Dla zapewnienia szczelnościkask wyposażony jest w uszczelniacz, nakładany na szyję i zaciskany przy pomocy gumy. Guma powinna być tak dobrana,żeby nie powodowała nadmiernego ucisku. Płaszcz skafandra,który dla szczelności jest gumowany, należy po nałożeniu dobrzeobciągnąć. Do metalizacji natryskowej stosuje się płaszcz ochronny z maską. Regulator dopływu powietrza jest zamocowany taksamo jak dla piaskowników. Kompresor dostarczający powietrzemusi znajdować się w pomieszczeniu wolnym od pyłów i szkodliwości, Należy zaznaczyć, że długość węża nie powinna przekraczać 10 m.Dane techniczne aparatu ochronnego dla piaskowników i metalizatorów:kask metalowy ze skafandrem z tkaniny powlekanej gumąkompresor z silnikiem trójfazowymnajmniejszy wydatek powietrza 120 1/minnajmniejsze ciśnienie 350 mm sł. w.ciśnienie panujące pod kaskiem 5 mm sł. w.węże z grzałkami i tęczówkami długości 10 mwęże pośrednie z tęczówkami długości 25 mciężar urządzenia brutto ok. 55 kgAparat do zasysania czystego powietrza AZ-2. W skład aparatuwchodzą:1) maska,2) wąż pofałdowany,3) pas z łącznikiem węży zaopatrzonym w złącza ryglowe,4) gumowy wąż doprowadzający powietrze złączami ryglowymi,5) filtr pylowy.W aparacie tym czyste powietrze jest zasysane z atmosferypoprzez filtr i wąż doprowadzający je do maski dzięki wysiłkowi. 66. Aparat ochronny dla piaskowników, firmy Medi
powietrza zużytego nast jPy z yte ępuje przezZalecanymi typami masek aparatg Są:nien mieć odpowiednie wymiary F Płucaml- 1791aparatach zagranicznych (rz n y ys. 67).Są&h;izgizkk;ą Opisane wzory sprzętu ochrony dróg oddechowych2 Żaa;;l:d;›s;nlźźa]ubę wzory ich zatwierdzane przez CIOP1 a - z em Przewodniczącego PKPG nr 15 z dniaRyś. 67. Aparat Drigera do zasysania świeżego powietrza w użytkowaniuNależy zaznaczyć, że używanie sprzętu ochrony dróg oddechowych jest regulowane zarządzeniami ogólnopaństwowymi.Jednym z takich zarządzeń jest rozporządzenie Ministrów: Pracyi Opieki Społecznej, Zdrowia, Przemysłu, Odbudowy i Administracji Publicznej z dnia 6. XI. 1946 r., które w $ 91 podaje: „przyrobotach wymagających przebywania pracowników w atmosferzezawierającej duszące, drażniące lub zakażone składniki lub znaczne ilości pyłu, pracownicy powinni być zaopatrzeni w sprzętochraniający narządy oddychania, jak na przykład: maski, respiratory, aparaty tlenowe, hełmy z doprowadzeniem powietrza itp.”Poza ogólnymi przepisami istnieją przepisy oddzielne dla po~szczególnych przemysłów, które nakazują przy pracach związanych z wydzielaniem szkodliwych pyłów, par, dymów i gazówstosowanie sprzętu indywidualnej ochrony dróg oddechowych. Naprzykład rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów i MinistrówPracy i Opieki Społecznej oraz Zdrowia z dnia 22. XI 1951 r.w sprawie pracy w zakładach graficznych postanawia w $ 4:„w razie braku skutecznej wentylacji ssącej pracownicy zatrud=nieni przy pracach związanych z wydzielaniem się szkodliwychpyłów, gazów lub par powinni być zaopatrzeni w odpowiednisprzęt osobisty ochrony dróg oddechowych, jak respiratory przeciwpyłowe, maski z pochłaniaczami lub maski z dopływem świeżego powietrza”.Niezależnie od wymienionych zarządzeń ogólnych istnieją zarządzenia szczegółowe, wydane przez kierownictwo zakładówpracy, a dotyczące wymagań stosowania sprzętu ochrony drógoddechowych. Zarządzenia te ujęte są w formie specjalnych instrukcji bezpieczeństwa i higieny pracy lub stanowią część składową instrukcji technologicznych zakładów.1 - Indywidualna ochrona...
ograniczony zapasem flenu (powietrza) w butli oraz intensywnością jego używania. Ciężar kompletnego aparatu, bez butli,”przeznaczonego do użytkowania przez jednego człowieka wynosi 21,5 kg.Aparat stosuje się przy pracach ciężkich i długotrwałych, jaknp.: przy ręcznym opróżnianiu i czyszczeniu różnego rodzajuzbiorników, kadzi, malowaniu farbami i lakierami szkodliwymidla zdrowia w pomieszczeniach zamkniętych i nieprzewiewnychitp.Przed użyciem aparatu należy sprawdzić dokładność wszystkichpołączeń poszczególnych części aparatu.W czasie użytkowania należy pamiętać, aby inżektor z filtremprzeciwpyłowym znajdował się w atmosferze wolnej od substancji szkodliwych. Działanie aparatu musi być stale kontrolowane,zwłaszcza należy unikać przerwania dopływu powietrza przeznieopatrzne nadepnięcie węża gumowego.Należy pamiętać, że w czasie eksploatacji aparatu oprócz użytkownika musi być druga osoba, która kontroluje inżektor i zabezpiecza użytkownika.Aparat do oddychania sprężonym powietrzem, typ AS-3 służy,jak poprzedni, do odizolowania użytkownika całkowicie od otaczającej go atmosfery. Umożliwia wykonywanie robót długotrwalych w miejscach zagazowanych, niebezpiecznych dla zdrowia. Dozastosowania tego typu aparatu konieczne jest urządzenie sprężonego powietrza, z przewodem, do którego przyłącza się wążgumowy, stanowiący przewód doprowadzający powietrze do oddychania. Budowa aparatu do oddychania, omawianego typu,przedstawiona jest schematycznie na rys. 61.Rys. 61. Schemat aparatudo oddychania sprężonympowietrzem, typ AS-3IAparat taki składa się z następujących części: I - maski przemysłowej typu Ma-l lub GSP bądź półmaski z okularami gazoszczelnymi; 2 - elastycznego, fałdowanego węża gumowego;3 - pasa z osprzętem; 4 - wentyla dawkującego powietrze, doprowadzone z rurociągu sprężonego powietrza; 5 - węża ciśnieniowego z łącznikami; 6 - filtru, który służy do oczyszczaniapowietrza z par olejowych; 7 - przewodu ze sprężonym powietrzem (z sieci).90||W omawianym aparacie powietrze, dostarczane z przewoduwysokiego ciśnienia, przepływa przez filtr dla oczyszczenia z paroleju, pyłu itp. następnie przez wąż ciśnieniowy dostaje się dozaworu dławiącego, gdzie zostaje zredukowane i skierowane dalej - do maski. Ilość doprowadzonego powietrza reguluje sięw zależności od zapotrzebowania, za pomocą kółka zaworu dłlawiącego. Nadmiar powietrza uchodzi przez zawór wydechowymaski.Dane techniczne aparatu są następujące:średnica wewnętrzna węża ciśnieniowego 9 mmdługość węża w normalnym wyposażeniu 30 mdopuszczalna długość węża w czasie pracy 150 mdopuszczalne ciśnienie powietrza w rurociągu 12 atn.Aparaty tego typu mogą być stosowane tylko na stanowiskachroboczych, których odległość od miejsca przyłączenia aparatudo przewodu sprężonego powietrza nie przekracza 150 m.Przy stosowaniu aparatu do oddychania powietrzem doprowadzonym z instalacji sprężonego powietrza należy zapewnić użytkownikowi całkowite bezpieczeństwo w czasie wykonywaniapracy. Powinien on zatem być asekurowany przez drugiego pracownika za pomocą linki, a działanie aparatu powinno być stalenadzorowane. Niedopuszczalne jest jakiekolwiek _ zakłócenie,wstrzymujące dopływ powietrza do węża oddechowego. W praktyce przemysłowej należy przestrzegać, aby tam, gdzie użytkujesię opisane aparaty pracował tylko niezbędny i przeszkolony personel. Osobom postronnym wstęp musi być zabroniony. Po ukończeniu pracy należy aparat rozebrać i oczyścić, maskę i wążoddechowy odkazić, po czym całość umieścić w specjalnej skrzyRys. 62. Schemat aparatu ochronnego ze sprężonym powietrzem, z maskązaopatrzoną w automat płucny, produkcji Drigera91
Rys. 63. Ogólny wygląd maski z automatem płucnymRys. 64. Klimatyzacyjna półmaskaprodukcji Drigera. 1 - przedsionek, 2 - zawór wydechowy, 3 zawór wdechowy, 4 - przestrzeńszkodliwa, 5 - przekładka siatkowaRys. 65. Schemat aparatu ochron=nego dla piaskowników i metalizatorów. I - wąż tłoczny doprowądzający powietrze do kasku, 2 - ramka ze szkłem i siatką, 3 - zawór wydechowy helmu, 4 - kask metalowy, 5 płaszcz ochronny, 6 - pas podtrzymujący z regulatorem dopływu powietrza i osprzętem,7 - wąż łączący tłoczny, 8 element grzejny, 9 - regulatortemperatury powietrza, 10 kabel przyłączeniowy do sieci,11 - kompresor, 12 - wyłąnik ogólny, 13 - wyłącznikgrzałek, 14 - regulator dopływupowietrza, 15 - zaciski uziemienia grzałekni, ustawionej w pomieszczeniu przeznaczonym do przechowywania aparatów.Aparat ten jest prosty w działaniu i eksploatacji, pozwala naprzyłączenie kilku punktów odbioru, jest wygodny w użyciu zewzględu na mały ciężar węża tłocznego oraz na dużą dopusz=czalną odległość (150 m) miejsca pracy od miejsca przyłączenia do sieci sprężonego powietrza. Wadą jego jest brak odpowiedniego zaworu redukcyjnego oraz maski odpowiedniej konstrukcji.Zagadnieniem istotnym w aparatach ciśnieniowych jest ilośći jakość powietrza doprowadzonego do dróg oddechowych użytkownika. Powietrze powinno być doprowadzone w odpowiedniej ilości (nie mniej miż 5 m@ na 1 godz) i o odpowiednimciśnieniu oraz temperaturze i wilgotności względnej.Niemiecka firma Dróger do tego rodzaju aparatów stosuje maski z wmontowanym automatem płucnym (rys. 62, 63), którypozwala na regulację dopływu (ciś ienia) powietrza przez samego użytkownika. Ponadto produkuje inne modele tych aparatów z półmaskami „klimatyzacyjnymi”, których - konstrukcjęprzedstawiono na rys. 64. Powietrze pod ciśnieniem nie przepływabezpośrednio do półmaski, lecz najpierw do przedniej komory,która oddzielona jest od właściwej maski siatką i warstwą filtracyjną. Materiał fitracyjny przy wydechu nasyca się wilgocią1 ogrzewa.Suche powietrze w czasie wdechu nawilżając się powodujeodparowanie kondensatu. W ten sposób w półmasce następujewłaściwa klimatyzacja powietrza wdychanego (nawilżanie, ogrzewanie), bez skomplikowanych dodatkowych przyrządów. Półmaska ma dwa zawory wydechowe, co zapewnia bardzo małyopór przy wydechu. Zawór wydechowy, wmontowany w górnejczęści węża oddechowego, pozwala na usuwanie nadmiaru powietrza dopływającego z sieci.Aparat ochronny dla piaskowników i metalizatorów. Podczaswykonywania metalizacji natryskowej następuje zanieczyszczenie otaczającej atmosfery pyłem korundowym lub żeliwnym, który powstaje wskutek przygotowywania powierzchni metalowychdo natrysku za pomocą urządzeń do piaskowania. Przy pracachtych wydzielają się toksyczne produkty spalania gazów, pył metaliczny i pary metali używanych do natryskiwania.Aparat ochronny dla piaskowników i metalizatorów przedstawiono schematycznie na rys. 65.Urządzenie to składa się: ze skafandra z kaskiem metalowym,stosowanym przy piaskowaniu (tj. podczas operacji wstępnej przedwłaściwą metalizacją), lub ze skafandra z maską ochronną, używaną do metalizacji natryskowej, kompresora, dostarczającegopowietrze oraz kompletu węży gumowych. Powietrze doprowa93
Przy użytkowaniu aparatów tlenowych obowiązują ogólnierzyjęte zasady: | 35 l?qłę(omysbać z aparatu mogą tylko pracownicy przeszkpłemi zapoznani szczegółowo z instrukcją użytkowania i po przejściuspecjalnego treningu. 1 4 12.pZ.JPers%nel nadzorujący każdorazowo stw1erd;1c powinien prawidłowość działania aparatu przed udaniem się pracownika nateren zagrożony.Rys. 57. Obieg powietrza w agarąc?e oksygennym produkcji amerylganskle].część twarzowa, 2 - zawór wydechowy,3 - przewód wydechowy, 4 - Wor_ek oddechowy, 5 - puszka z substancją wytwarzającą tlen, 6 - zawór wdechowy,7 - przewód wdechowyRys. 58. Przechowalnia aparatów tlenowycPonadto aparaty tlenowe wymagają starannej konserwacjii przechowywania w specjalnych pomieszczeniach (rys. 58):przewiewnych, suchych o temperaturze 10-209 C i wilgotnościwzględnej 60-80%. Kontrolę i konserwację aparatu powinienprzeprowadzać odpowiednio wykwalifikowany personel.Po każdorazowym użyciu aparat należy oczyścić, maskę i wężeoddechowe przedezynfekować, wymyć w letniej wodzie i wysuszyć, ślinnik wymyć i wysuszyć.B. Izolujące aparaty do y powidoprowadzonym z zewnątrzAparaty do oddychania świeżym powietrzem doprowadzonymz zewnątrz różnią się między sobą sposobem doprowadzenia powietrza, aczkolwiek wspólną ich cechą jest to, że czyste powietrzedoplywa do dróg oddechowych użytkownika przez długi, gazoszczelny wąż gumowy. Sposób doprowadzenia powietrza, w zależności od konstrukcji aparatu, jest mechaniczny lub oparty nawysiłku dróg oddechowych użytkownika.W urządzeniach pierwszego typu, w którychczyste powietrze dostarczane jest pod maskę przy nadciśnieniu,odległość źródła czystego powietrza może być większa niżwurządzeniach drugiego typu, w których opór przepływu (zasysanie) powietrza pokonują pluca użytkownika. Wiążesię to z długością i szerokością średnicy węża, który w aparatach zasysających powietrze siłą płuc musi być stosunkowo krótkii o dużej średnicy wewnętrznej.Przemysł krajowy produkuje następujące typy aparatów do oddychania czystym powietrzem doprowadzanym przy nadciśnieniu wytwarzanym w sposób mechaniczny:1) aparat do oddychania tłoczonym powietrzem, typ AT-4;2) inżektorowy aparat do zasysania czystego powietrza, typ AJ-3;3) aparat do oddychania sprężzonym powietrzem, typ AS-3;4) aparat ochronny dla metalizatorów i piaskowników.Ponadto produkuje się aparat typu AZ-2, w którym czyste powietrze jest zasysane dzięki wysiłkowi dróg oddechowych użytkownika.Aparat do oddychania powietrzem tłoczonym, typ AT-4 schematycznie przedstawiony na rys. 59, składa się z następującychzasadniczych części składowych: wentylatora, węża doprowadzającego powietrze, zaopatrzonego w złącza ryglowe, maski z wężemfałdowanym, pasa z łącznikiem węży. Całość umieszczona jestw blaszanej skrzyni, która dla wentylatora stanowi rodzaj ostojnicy. W czasie pracy skrzynka aparatu powinna być otwarta87
oraz ustawiona tak, aby wentylator znajdował się w jej górnejczęści.Wentylator poruszany jest ręcznie, za pomocą korbki, przyczym liczba obrotów korbki w czasie normalnej pracy nie powinnabyć mniejsza niż 40 na minutę.Nadmiar powietrza uchodzi przez zawór wydechowy maski.Do aparatu tego używa się masek typu Ma-l, GSP lub półmaskitypu PM-U.Dane techniczne omawianego aparatu są następujące:maksymalna długość węża doprowadzającego powietrze 60 mśrednica wewnętrzna węża 19 mmciężar aparatu wraz z wężem 30-metrowym około 40 kg.1 , Rys. 59. Schemat aparatuź do oddychania tłoczonympowietrzem, typ AT-4. I skrzynia metalowa, wentylator, 3 - vprowadzający po $Ja - łącznik ryglowy, 4 pas z osprzętem, 5 - fałdowany wąż oddechowy,6 - maska przemysłowa,7 - korbaAparat powyższy, jako izolujący, można stosować do różnychprac, różnej ciężkości, wykonywanych w atmosferze zamieczyszczonej substancjami toksycznymi o natężeniu większym niż0,5% objęt. oraz tam, gdzie występuje niedostateczna ilość tlenu mniejsza niż 17% objęt. Urządzenie to, jak wynika z konstrukcji,wymaga - poza użytkownikiem - jeszcze jednego człowiekado obsługi wentylatora, Obsługa ta musi być bardzo sumienna,gdyż od tego zależy ilość tłoczonego powietrza oraz brak przerww jego dostawie.Do każdego aparatu dołączona jest szczegółowa instrukcja obsługi, której trzeba ściśle przestrzegać. Przed użyciem aparatuw atmosferze zagrożonej należy dokładnie sprawdzić szczelnośćjego połączeń. Podczas pracy użytkownik i obsługa muszą miećzapewnioną stałą możność porozumiewania się ze sobą (linkaasekuracyjna ewentualnie sygnalizacja akustyczna).Po każdorazowym użyciu aparat należy rozmontować i włożyć do skrzyni. Maskę i wąż gumowy trzeba odkazić w specjalnejszafie dezynfekcyjnej lub przepłukać wodą i zdezynfekowaćw sposób opisany uprzednio przy omawianiu innego sprzętu.Aczkolwiek budowa i obsługa aparatu jest bardzo prosta i wygodna w praktyce, to jednak ulepszenia wymaga urządzenie regulujące liczbę obrotów, np. przez wmontowanie przepływomierzapowietrza.88Inżektorowy aparat do zasysania czystego powietrza, typ AJ-3,przedstawiony schematycznie na rys. 60, składa się z następujących części: 1 - butli stalowej o pojemności 10-40 1, wypełnionej tlenem lub sprężonym powietrzem do 150 atn; 2 - zaworu redukcyjnego z manometrem, umożliwiającego ciągłą redukcję ciśnienia tlenu lub powietrza w zakresie od 0 do 15 atn;3 - zaworu bezpieczeństwa, który zabezpiecza użytkownika aparatu przed wdychaniem powietrza lub tlenu o zbyt dużym natężeniu przepływu; 4 - inżektora z filtrem przepływowym, zasysającego powietrze z otoczenia po oczyszczeniu w filrze; 5 przepływomierza do bieżącej kontroli natężenia przepływającegopowietrza; 6 - końcówek połączeń ryglowych, pozwalających naRys. 60. Schemat aparatu inżektorowego typAJ-3uzyskanie szybkiego i szczelnego połączenia poszczególnych odcinków węże; 7 - węża gumowego do przepływającego powietrza,średnicy 19/31 mm, zaopatrzonego w dwie końcówki połączeńryglowych; 8 - pasa skórzanego z końcówką łącznika ryglowegodo połączenia z wężem oraz z przymocowanym fałdowanym weżem do połączenia z maską; 9 - maski typu Ma-1 lub typu GSP.Działanie aparatu polega na pracy inżektora, który zasysa powietrze z atmosfery w zależności od natężenia strumienia sprężonego powietrza lub tlenu z butli. Ssanie czystego powietrzamoże być dowolnie regulowane za pomocą zaworu redukcyjnego. Nałężenie przepływu powietrza doprowadzonego domaski jest kontrolowane przez przepływomierz, którego tarczawskaźnikowa ma dwa pola, wyskalowane w zależności od zapotrzebowania powietrza przez jednego lub dwóch użytkowników.Przy korzystaniu z aparatu przez dwie osoby jednocześnie należy przymocować trójnik na odcinku węża od przepływomie~rza do końcówki łącznika pasa ryglowego. Do rozgałęzienia trójnika dołącza się dodatkowe odcinki węża, dodatkowy pas z faldowanym wężem i dodatkową maskę dla drugiego użytkownika.Maksymalna długość węża przy używaniu aparatu inżektorowego przez jedną osobę wynosi 100 m, przy używaniu przez dwieosoby długość ta może wynosić 80 m. Czas pracy aparatu jest89